Charles Burns, die internationaal doorbrak met de striproman ‘Zwart gat’, heeft veel van zijn lezers gevergd. Bijna onbegrijpelijk waren de eerste twee delen van zijn nieuwe trilogie. Maar in ‘Suikerschedel’, het afsluitende derde deel, blijkt alles met alles te maken te hebben, en brouwt hij met al die zorgvuldig neergelegde ingrediënten een beklijvende finale die lang aan je ribben blijft plakken.
Toen in 2010 ‘X’ van de Amerikaanse stripmaker Charles Burns verscheen, het eerste deel van wat een trilogie moest worden, zaaide dat vooral verwarring. Heel bizarre droomsequenties, ergens halfweg tussen surrealisme en horror, uitgevoerd in harde kleuren en heldere lijnen, werden afgewisseld met verhaalfragmenten die zich in het Amerikaanse punkmilieu van de jaren 70 of 80 afspeelden. En dat alles stond nog eens bol met verwijzingen naar boeken, strips en kunstwerken die de jeugd van de tekenaar mee hadden gekleurd. Hergé bleek daarbij een doorslaggevende invloed te hebben gehad – en dat was het boek aan te zien.
In een gesprek dat Stripgids er toen met Burns over had, vertelde hij dat hij een visuele tegenhanger wilde ontwikkelen van de cut up-techniek van schrijver William S. Burroughs. Versneden, op associatieve wijze naast elkaar geplaatste fragmenten kregen in een nieuw geheel een andere, soms veel rijkere betekenis. Maar, voegde hij er toen aan toe: “Ik kan u wel verzekeren dat het uiteindelijk wel ergens naartoe zal gaan. Dat zal in de loop van de volgende twee boeken wel duidelijk worden.”
Het tweede deel, ‘De Korf’, liet nog veel vragen onbeantwoord. De symboliek uit de droomsequenties van het eerste album werd verder uitgediept, we kwamen veel meer te weten over de personages, maar echt duidelijker werd het er niet op. Het intrigeerde wel, maar de vraag of Burns al die verhalen wel op een geloofwaardige manier verweven zou krijgen, deed zich stellen. Was Burns hier misschien zijn ‘Mr. Nobody’ aan het maken, een rijk, fascinerend en tot in het extreme doorgecomponeerd boek waar de lezer jammer genoeg geen vat op kan krijgen, zoals toch wel het geval was met de film van Jaco Van Dormael?
Gemiste kansen
Die vrees was onterecht. ‘Suikerschedel’ beantwoordt alle vragen die de lezer zich bij de eerste twee delen stelde. En nog een hele hoop vragen die hij of zij zich zelfs niet had gesteld. Alles klopt, en je slaat je als lezer voor het hoofd dat je niet sneller door kreeg hoe de vork precies in de steel zit. Al die vreemde sequenties die Burns schijnbaar achteloos had neergelegd, bleken puzzelstukjes die – Aha! – samen een geheel vormen. Plots begrijp je waarom het hoofdpersonage Doug zo overhoop ligt met zichzelf. Wroeging, spijt, eenzaamheid – met verbijstering kijkt hij terug op de gemiste kansen en verkeerde beslissingen in zijn leven. Plots beseft hij ook dat hij dezelfde fouten heeft gemaakt als zijn eigen vader, op wie hij nooit heeft willen lijken. En meer verklappen we niet.
De term meesterwerk wordt misschien wat te vaak bovengehaald in de strip- of literatuurkritiek. Alsof het niet volstaat te zeggen dat je een boek heel mooi hebt gevonden. Maar af en toe verschijnt er een boek waar het de enig juiste omschrijving voor is. De trilogie die bestaat uit ‘X’, ‘De Korf’ en ‘Suikerschedel’ (een overkoepelende naam is er zelfs nog niet, maar je moet ze wel in die volgorde lezen) is er één, een écht meesterwerk, zoals we er niet veel zien verschijnen. Wie doorzet, wordt er feestelijk voor beloond. (TH)
Charles Burns
‘Suikerschedel’, Oog&Blik/De Bezige Bij, 56 blz, €21,95.
