In 1956 kwamen bij een dramatische mijnramp in Marcinelle 262 mensen om het leven. In Italië en bij de Italiaanse gemeenschap in België is het drama nog niet vergeten. Ook stripmakers doen hun duit in het zakje.
In de film ‘Marina’ zien we de familie van de nog jonge mijnwerkerszoon Rocco Granata verschrikt luisteren naar de radio als de eerste berichten binnenkomen over een vreselijke mijnramp. Sinds 8 augustus 1956 is Marcinelle onder Italianen misschien wel de meest bekende plek in België, want 136 van de 262 mijnwerkers die toen omkwamen waren Italianen. Elk jaar komen Italiaanse delegaties de herdenking van de ramp bijwonen. De ramp, veroorzaakt door een gebrek aan aandacht voor veilige werkomstandigheden, is in het Italiaanse collectieve geheugen gegrift en komt regelmatig ter sprake in debatten over migratie en rechten van arme migranten.
Ook in strips duikt het thema regelmatig op. In de herfst van 2013 liep in Milaan een tentoonstelling van vijf vrouwelijke striptekenaars over Marcinelle en de situatie van de naoorlogse Italiaanse mijnwerkersfamilie in België. Persoonlijke tekeningen, persoonlijke anekdotes – het resultaat van gesprekken met kinderen en kleinkinderen van mijnwerkers, die net als Rocco Granata blijvende herinneringen hebben aan armoede en uitsluiting. In Marcinelle zelf liep in 2014 een tentoonstelling over het kinderboek ‘Mon papa pirate’ van de Italiaanse schrijver Davide Cali. De titel verraadt het niet, maar ook dat boek gaat over het leven van de mijnwerkers in Marcinelle, op dezelfde manier als de film ‘La vitta è bella’ over de concentratiekampen gaat: een vader verbloemt voor zijn kind de werkelijkheid van zijn mijnwerkersbestaan door te vertellen dat hij piraat is. Misschien is deze tentoonstelling van de originele illustraties van Maurizio Quarello een reden voor boekenliefhebbers om eens het museum van Marcinelle (‘Le Bois du Cazier’) te gaan bezoeken.
En anders lees je de strips ‘Marcinelle’ van Igor Mavric en Davide Pacutti of ‘Marcinelle 1956’ van Sergio Salma. Waar Sergio Salma in ‘Marcinelle 1956’ het verhaal vanuit het perspectief van de mijnwerkers zelf bracht, vertelt de strip van Mavric en Pacutti het verhaal van de zoon van een mijnwerker, die samen met zijn dochter de plek gaat opzoeken waar de vader, ver van huis, zijn gezondheid en leven op het spel zette in de hoop op een beter leven voor zijn kinderen. Het perspectief van de zoon geeft een aparte kijk op het drama van Marcinelle. Als de man het museum van Marcinelle bezoekt en in veiligere omstandigheden dan zijn vader in de mijn afdaalt, wordt hij door de gids op zijn plaats gezet. Volgens de gids is de zoon maar een halfbakken eitje dat zich wentelt in zelfmedelijden. Maar zo waren de mijnwerkers zelf niet, zegt de gids, dat waren harde werkers met plannen voor een betere toekomst. Neem daar een voorbeeld aan, is de boodschap. Zo overstijgt het verhaal op een onverwachte manier de sentimentele herinnering aan een vreselijk drama en wordt het ook een verhaal voor mensen van nu. (JG)
Igor Mavric en Davide Pascutti,’ Marcinelle. Storie di minatori’, BeccoGiallo, 2006. (Italiaans)
