Afgelopen vrijdag opende in Herinneringscentrum Kamp Westerbork de striptentoonstelling Het Onvoorstelbare Verbeeld. De expo brengt een geënsceneerde bloemlezing uit de gelijknamige, nieuwe graphic novel.
Aan de basis van dit dubbelproject (strip en expo) ligt een tachtig jaar oude eenpagina-strip die Kees Ribbens uit een Amerikaans archief opdiepte. Ribbens is een gereputeerde Nederlandse cultuurhistoricus die aan het NIOD verbonden is, met een bijzondere belangstelling voor strips. Het werk waarover sprake is van August Maria Froehlich, een uit Oostenrijk-Hongarije naar de VS gemigreerde stripmaker. In 1944 maakte hij een kortverhaal van amper zes vakjes dat hij ‘Nazi Death Parade’ noemde, zeg maar een beknopte maar ijzingwekkende samenvatting van wat er gebeurde met mensen die in een vernietigingskamp terechtkomen.
Tien stripmakers brachten vanuit hun eigen perspectief een verhaal in de context van drie voormalige nazi-concentratiekampen: Neuengamme in Duitsland, de Dossinkazerne in Mechelen en kamp Westerbork
De zes stadia, zeg maar: de aankomst, het roven en sorteren van de spullen, een passage in de douche, een gaskamer, het roven van gouden tanden uit de mond van de lijken en, ten slotte, het verbranden van de slachtoffers. Froehlichs zesluik was gebaseerd op de getuigenissen en beelden uit het in juli 1944 door het Rode Leger bevrijde vernietigingskamp Majdanek, in het oosten van Polen. Over de horror van die plek werd in Russische, maar ook Britse en Amerikaanse kranten bericht: gaskamers, crematoria, lijken, massagraven en opslagruimtes met de bezittingen van de onfortuinlijke gevangenen werden er gedetailleerd omschreven. Froehlichs strip werd begin 1945 gepubliceerd, op het moment dat de meeste Duitse vernietigingskampen nog volop in bedrijf waren. Het maakt het een van de vroegste, zoniet de vroegste uitbeeldingen van de verschrikkingen die daar plaatsvonden.
Tien hedendaagse stripmakers uit Nederland, Duitsland en België, met verschillende achtergronden en leeftijden, brachten vanuit hun eigen perspectief een verhaal in de context van drie voormalige nazi-concentratiekampen: Neuengamme in Duitsland, de Dossinkazerne in Mechelen en kamp Westerbork. De graphic novel Het Onvoorstelbare Verbeeld verscheen zopas in vier talen (Duits, Engels, Frans en Nederlands).
Reizende expo
De tien stripverhalen vormen het hart van de tentoonstelling. Fragmenten hieruit worden van context voorzien door historische voorwerpen, bijzondere (audiovisuele) fragmenten van zowel experts als ooggetuigen, informatie over het maakproces en de motivatie van de tekenaars. Zowel de strip als de expo Het Onvoorstelbare Verbeeld zijn het resultaat van de samenwerking tussen het Herinneringscentrum kamp Westerbork en Museum Kazerne Dossin, Gedenkstätte Neuengamme, NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies en uitgeverij Scratch Books.
De tentoonstelling is tot 1 september te zien in Herinneringscentrum Kamp Westerbork, en reist daarna door naar Kazerne Dossin in Mechelen en vervolgens naar Neuengamme. De graphic novel Het Onvoorstelbare Verbeeld is vanaf eind deze maand overal verkrijgbaar.
Afbeeldingen
boven illustratie uit ‘Hofnar’, het verhaal van Jennifer Daniel
midden illustratie uit ‘Gaswagen’, van Guido van Driel
onder illustratie uit ‘Kitja’, het verhaal van Jeroen Janssen & Arezoo Moradi
(c) de auteurs en Scratch Books
De jongste editie van Stripgids Magazine presenteert een voorpublicatie van Het Onvoorstelbare Verbeeld
