Het leven als kunstwerk, het kunstwerk als leven – deze spiegelende frases zijn beide van toepassing op deze grafische roman, het debuut van de Nederlandse grafische ontwerper Robert van Raffe. Debuut in boekvorm dan, want vele hoofdstukken verschenen eerder in tijdschriften als Zone 5300 en Eisner, en eigen small press uitgaves. Uiteindelijk gaat dit boek terug tot studentenpublicaties begin jaren 2000: dagboekstrips en een eindwerk aan de Willem De Kooning Academie in Rotterdam. Uit die lange reeks van publicaties blijkt een meer dan tienjarige fascinatie voor het dandyisme, en met nog een website genaamd www.dandyraffe.nl mogen we aannemen dat het dandyisme voor Van Raffe zowel onderwerp als vorm van zijn kunst en leven is.
In reactie op een liefdesbreuk wil de student Andy zijn leven herinrichten. Hij kiest ervoor om een dandy te worden omdat het woord hem fascineert. In de eerste hoofdstukken is hij op zoek naar een levenswijze als dandy, maar evengoed naar de betekenis en geschiedenis van het begrip. In het tweede deel van het boek verhaalt hij zijn belevenissen op de kunstacademie, hoe zijn Francis Baconachtige werken en verwerping van allerlei tradities en conventies negatief onthaald worden door de docenten. Die conflictueuze periode eindigt in een psychiatrische opname, waarna een emotioneel-filosofische catharsis volgt. Dat open einde is opvallend kort en flou, want voor het overige neemt de auteur ruim de tijd om zijn autobiografische verhaal te vertellen.
De verschillende hoofdstukken van deze striproman dragen Oudgriekse namen als titels. Zo heet het hoofdstuk waarin hij in een studentenflat vol vrouwen gedumpt wordt door zijn lief Lemnos, zoals het eiland waar in de Griekse mythologie alle mannen werden vermoord. Achteraan de strip blijkt dat de auteur deze Griekse titels uit ‘Ulysses’ van James Joyce haalde. In dat lange lijstje van eindnoten duidt de auteur allerlei verwijzingen naar literatuur en beeldende kunst die hij in zijn verhaal heeft gestopt. Van Raffe presenteert zijn boek daarmee onbeschaamd als een literaire grafische roman van het autobiografische soort. ‘Zonder filter’ is, zoals het een dandy betaamt, een heel bewust kunstzinnig construct dat je makkelijk aan de kant zou kunnen schuiven als arty farty, gemaakt, leeg van inhoud en betekenis. De simpele, naïeve tekenstijl en de opvallend schreeuwerige kleuren zouden kunnen bijdragen aan die eerste indruk van afkeer.
Toch werkt deze grafische roman. Het verhaal wordt fris verteld en getekend. De volledige openheid van zaken spreekt aan en de auteur injecteert voldoende humor in het verhaal. De esthetiek doet denken aan het werk van Olivier Schrauwen, maar van Raffe gaat minder ver in het bedenken en doortrekken van nieuwe vormen en verhalen. Zijn sterktes liggen eerder in leuke visuele vondsten, veel grafische variatie en de geslaagde vormgeving van het hele boek.
Robert van Raffe
‘Zonder filter’, Oog&Blik/De Bezige Bij, 208 blz., €24,90.
