Het afgelopen jaar zijn in het Nationaal Museum van de Speelkaart een ervaren meester en drie gepassioneerde leerlingen ijverig aan het werk geweest om het vakmanschap van lithografie onder de knie te krijgen. Het resultaat van dat leerproces is van 6 oktober 2020 tot 31 mei 2021 te zien in de tentoonstelling ‘Meester-Leerling’. In de expo wordt de ingewikkelde druktechniek in mensentaal ontrafeld. Aansluitend kunnen bezoekers ter illustratie kleine proefjes doen, op een veilige en hygiënische manier. Voor scholen worden workshops uitgewerkt.
Meester-Leerling
‘Lithografie is een grafisch hoogstandje dat we moeten koesteren’, vindt Astrid Wittebolle, schepen van Cultuur en Archief & Musea. Dit jaar liep vanuit het Nationaal Museum van de Speelkaart een project waarbij gepensioneerd drukker Cyriel Verbist zijn kennis en vakmanschap rond lithografie overdroeg aan drie getalenteerde leerlingen: Eline Van Deun, Laura Meeus en Dries Leysen. De drie jonge mensen hadden al een flinke bagage én een grote interesse in de grafische sector. Naast praktische kennis kwamen ook de lokale geschiedenis en een reeks werkbezoeken aan bod. Het resultaat van dat parcours is nu het onderwerp van een interactieve expo. ‘Eline, Laura en Dries zijn zelfs zo enthousiast dat ze samen met meester Cyriel een vervolg geven aan de opleiding’, weet Astrid Wittebolle.
Historiek
Lithografie of steendruk is puur specialistenwerk. De techniek werd uitgevonden op het einde van de achttiende eeuw door Alois Senefelder, een Duits graficus die op zoek was naar een manier om zijn toneelscripts in meerdere exemplaren af te drukken. Hij baseerde zich daarvoor op het principe dat water en vet elkaar afstoten en dat je met kalksteen inkt op papier kunt drukken. De techniek werd razend populair, ondanks het arbeidsintensieve karakter. De opkomst van de moderne offsetdruk duwde de lithografie in de loop van de twintigste eeuw naar de achtergrond; in reguliere grafische vakopleidingen komt de analoge techniek zelfs niet meer aan bod.
Hij baseerde zich daarvoor op het principe dat water en vet elkaar afstoten en dat je met kalksteen inkt op papier kunt drukken. De techniek werd razend populair, ondanks het arbeidsintensieve karakter.
Expo
‘In de tentoonstelling wordt de lithografieprocedure glashelder uitgelegd, van de voorbereiding van de steen tot de tekening’, legt schepen Wittebolle uit. ‘Bezoekers mogen bovendien zelf de handen uit de mouwen steken en proefjes uitvoeren. Klasgroepen kunnen een beroep doen op Eline, Laura en Dries voor een demonstratie en aansluitend een atelier volgen. Alles gebeurt op een veilige manier met oog voor de hygiënemaatregelen. En zo verzekert een jonge generatie dat lithografie alleszins in Turnhout nog een toekomst heeft. Dankzij ons museum dragen we dat verhaal ook uit’, besluit Astrid Wittebolle.
Immaterieel cultureel erfgoed
Het meester-leerlingproject kadert binnen het beleid rond immaterieel cultureel erfgoed. De Vlaamse overheid is er zich terdege van bewust dat niet-tastbaar erfgoed, dat in de hoofden en handen van mensen zit, erg waardevol, maar kwetsbaar is. Meester Cyriel kon een beroep doen op een beurs om de kennisoverdracht te realiseren.
Nationaal Museum van de Speelkaart, Druivenstraat 18, 2300 Turnhout
eb.tuohnrut@traakleeps.muesum – www.speelkaartenmuseum.be
